Özgür bolu - vefat edenler

Başta Araplar ve Arnavutlar olmak üzere bazı Müslüman kavimlerin ayrılma gayretleri karşısında yine Mehmet Akif vardır. Akif i yakından tanıyan şair ve edip Süleyman Nazif, Mehmed Akif (1924) adlı eserinde konu ile ilgili şu malumatı vermektedir: Beride Türkçülük fikri henüz tebellür etmeden, ötede Arnavut milliyet cereyânı bu muazzam hey et-i ictimaiyyenin temellerini oymaya başlamıştı. Tehlikeyi en evvel görenlerden biri ve en evvel vâveylâ-yı îkâz koparan dindaş, ırkdaş, vatandaş, Hakkın Sesleri şâiri oldu (1994: s. 69). Kavmiyetçi anlayışların, ayrılıkçı çabaların Balkanlardan başlayarak İslam coğrafyasına ve Müslümanların yüreğine düşürdüğü yakıcı ateşin etkisi, Türk edebiyat tarihinde en üst seviyede Mehmet Akif in şiirlerinde yankısını bulur. Arnavut kökenli Müslümanlardan olan Akif, her biri İslam ümmetinin bir unsuru olan Müslüman halkları birlik olmaya çağırırken, Batı medeniyetinin İslam milletine diş bile(diğini) ; evvela parçalamak, sonra da yutmak istediğini ifade eder. Nitekim isyan hareketini organize eden Başkım cıların etkisinde ulusal bağımsızlık mücadelesini vererek Osmanlıdan ayrılmayı planlayan milliyetçi Arnavutların birçoğu, bu faaliyetlerinden dolayı Mehmet Akif i öfkelendirir. Akif, ayrılık yolunda şûrîde siyâset in ve fâsid dâva nın içinde olduğunu öne sürdüğü Arnavutları söz konusu tehlikeli girişime karşı uyarır. …